Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca hazırlanan, binaların yıkım faaliyetlerinin çevre ve insan sağlığı ile güvenliğine zarar vermeyecek şekilde gerçekleştirilmesine ilişkin usul ve esasları düzenleyen, "Binaların Yıkılması Hakkında Yönetmelik" Resmi Gazete'de yayımlandı.
Binaların yıkım kurallarına ilişkin ilk kez yapılan mevzuat düzenlemesiyle, afetler nedeniyle hasar gören binalar, riskli yapı tespitine müteakip acilen yıkılması gereken binalar ile idarelerce acilen yıkılması gereken kaçak binalar hariç tüm binaların yıkımı bu kurallara tabi olacak.
Yapılan düzenlemeyle, "yıkım faaliyetinde, insan sağlığını, can ve mal güvenliğini ve çevreyi korumak esas" alınacak.
"TS 13633 sayılı Yıkım Uygulama Kuralları" standardı, "TS 13895 sayılı Asbest Söküm Yöntemi Standardı", çevrenin korunması ile ilgili tüm mevzuat ile iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uyulması da yıkım işlerinde zorunlu olacak.
Bu yönetmelik kapsamındaki binaların yıkılmasına ilişkin fenni mesuliyet, inşaat mühendisi tarafından üstlenilecek. Ancak patlatma ile yıkılacak binalar hariç bina yüksekliği 21,50 metreden az olan binaların yıkımlarında fenni mesuliyet aranmayacak. Patlayıcı ile yapılan yıkımlar ve 21,50 metreden yüksek binaların yıkımı için ayrıca "yıkım fenni mesulü"nün görev yapması zorunlu olacak.
Binaların, 2 Mart 2019 tarihli Yapı Müteahhitlerinin Sınıflandırılması ve Kayıtlarının Tutulması Hakkında Yönetmeliğe göre yetki belge numarası almış ve uygun sınıfta yeterliğe sahip, gerçek veya tüzel kişiliği haiz bir müteahhidin sorumluluğu altında yıkılması gerekecek.
Binaların yıkımında, Şantiye Şefleri Hakkında Yönetmeliğe uygun olarak müteahhit tarafından istihdam edilen şantiye şefi bulundurulacak.
Yapılardaki, asbest ve benzeri tehlikeli kimyasal içeren imalatlar sökülüp uzaklaştırılmadan ve Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğine göre "seçici yıkım" yapılmadan ana yıkıma geçilemeyecek.
Herhangi bir kültür veya tabiat varlığının etkileşim ve geçiş sahası içinde yer alan bir yapının yıkımında, yıkım ruhsatı düzenlenmesinden önce ilgisine göre Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu veya Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Komisyonundan uygun görüş alınacak.
Yıkım işleminin, çevre ve sağlık şartlarına aykırı olduğunun ve/veya can ve mal emniyetini tehdit ettiğinin ilgili idaresince tespit edilmesi halinde, 3194 sayılı İmar Kanununun ilgili maddesince idari para cezası uygulanacak.
Afet ve acil durumlarda binalarda yıkım işlemine ise Türkiye Afet Müdahale Planı çerçevesinde arama ve kurtarma çalışması tamamlandıktan sonra başlanacak.
Yıkım planı ve yıkım ruhsatı zorunluluğu
Ayrıca yıkım işleri için "Yıkım Planı" hazırlanacak ve işe başlamadan önce "Yıkım Ruhsatı" alınması zorunlu olacak.
Buna göre, yıkım planı, müteahhit tarafından müellife (yıkım planını hazırlayan ve sorumluluğunu üstlenen inşaat mühendisi) yaptırılacak. Müellif şartlarına haiz olması halinde müteahhit de yıkım planını hazırlayabilecek.
Yıkımdan önce hangi yıkım yönteminin kullanılacağı, yapıda ve yapı çevresinde etkilenebilecek diğer yapı, altyapı, tesisat, trafik ve insanların hangi tedbirlerle güvenliklerinin sağlanacağı, yapının malzeme ve varsa hasar özellikleri ile taşıyıcı sistemi, taşıma gücü imkanları ile tüm risk unsurları incelenip tespit edilerek, TS 13633 Yapıların Tam ve Kısmi Yıkımı İçin Uygulama Kuralları Standardına uygun şekilde yıkım planı hazırlanacak.
Yapı sahibi, yıkılacak yapıya ilişkin kendisinde bulunan bilgi ve belgeleri müellife bildirmekle yükümlü olacak.
Yıkım sebebiyle komşu yapılarda, zeminde veya altyapıda hasar oluşması ihtimalinin bulunduğu durumlarda; yıkım planına ek olarak, müellif tarafından mevcut durumun tespitini içeren teknik rapor düzenlenecek. Yıkılacak olan yapıya bitişik bina olması halinde gerekli tedbirler alınmadan bitişik binanın temel kotundan daha alt kotlarda yıkım yapılamayacak.
Yapıların kısmen veya tamamen planlı bir şekilde yıkım işlemleri için başvuru üzerine ilgili idarece yıkım ruhsatı düzenlenecek.
Yıkıma başlama müddeti yıkım ruhsatı tarihinden itibaren bir ay olacak. Bu müddet zarfında yıkıma başlanılmadığı veya yıkıma başlanıp da her ne sebeple olursa olsun, başlama müddetiyle birlikte üç ay içerisinde bitirilmediği takdirde verilen ruhsat hükümsüz sayılacak. Bu durumda yeniden yıkım ruhsatı alınması mecburi olacak.
Bodrum katı dışında en çok bir katlı, bina yüksekliği 6.00 metreyi ve yapı inşaat alanı 250 metrekareyi geçmeyen müstakil ve ayrık nizam yapıların yıkımı ile bir binada toplam alanı 250 metrekareyi ve kat inşaat alanının yüzde 10'unu aşmayan kısmi yıkımlarda yıkım planı düzenlenmeyecek.
Yıkım tedbirleri
Yönetmelikle yıkıma ilişkin tedbirlere de düzenleme geldi. Bu kapsamda müteahhit, yıkım faaliyetine başlamadan önce, yıkım esnasında ve yıkım sonrasında, yıkımda çalışanlar ve üçüncü şahıslar için ilgili mevzuatında öngörülen güvenlik tedbirleri ile çevre koruma tedbirlerini almakla yükümlü olacak. Yıkım sırasında varsa geriye kalan yapının stabilitesinin bozulmaması ve olabilecek plansız göçmelerin önlenmesi için gerekli durumlarda geçici güçlendirme yapılabilecek.
İlgili idare, patlatmalı yıkım yapılacak mahal ve çevresinde 7 gün öncesinden başlamak üzere halkı bilgilendirecek.
Yıkıma başlanmadan en az üç gün önce, yıkım yapılacak parsele komşu parsellerdeki yapılara ilgili idaresince gerekli duyuru ve uyarılar da yapılacak.
Fenni mesul, yıkım işlerinin yıkım ruhsatına ve yıkım planına aykırı olarak yürütülmesi halinde durumu derhal ilgili idareye bildirecek, ilgili idarece, yıkım şantiyesindeki faaliyetlerin bu Yönetmelik hükümlerine veya yıkım ruhsatına ve eki yıkım planına aykırı şekilde yapıldığının tespiti halinde yapı güvenli bir seviyeye getirtilerek yıkım faaliyeti derhal durdurulacak. Aykırılığın giderildiğinin ilgili idarece tespiti halinde yıkımın devamına izin verilecek. İlgili idarelerce durdurulan yapılarda durdurma süresi ruhsat süresine ilave edilecek.
Yıkım faaliyeti ve atık yönetimi
Yönetmelikle yıkımın "Seçici Yıkım" tekniğiyle yapılması, çıkan malzemelerin yerinde ayrıştırılmasına dair kurallar da düzenlendi.
Buna göre, müteahhit, yıkım faaliyetleri sırasında ve sonucunda ortaya çıkacak her türlü atığın, geri kazanılabilir malzemeden başlamak üzere, kaynağında uygun proseslerle ayrılması ve geçici biriktirilmesini, ilgili mevzuat uyarınca öncelikle yeniden kullanımı, mümkün olmaması durumunda geri kazanımını, çevre ve insan sağlığına yönelik olumsuz etkilerini en aza düşürecek şekilde atık yönetimini sağlamakla yükümlü olacak.
Yıkıntı atıklarının yüksek oranda geri dönüşümünü sağlamak amacıyla, yıkım öncesinde varsa tehlikeli atıkların ayıklanarak ayrılmasını, diğer malzemelerin tekrar yeniden kullanılabilmesini ve yıkıntı atıklarının kaynağında ayrılarak geri dönüşümünü temin etmek üzere, kontrollü ve aşamalı olarak Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğine göre seçici yıkım uygulanacak.
Yıkımdan önce çevre güvenliği tedbirlerinin alınması, yıkım sırasında toz ve gürültü emisyonları ile çıkan malzemelerin bertaraf tesislerine gönderilmesine dair kurallar da belirlendi.
Yönetmeliğin, geçiş süreci için yürürlük tarihi 1 Temmuz 2022 olarak belirlendi.
